Έμπνευση: Ένα ισχυρό εφόδιο για τη ζωή

Την περασμένη Δευτέρα, μια τετράχρονη νεραϊδούλα που θαυμάζω και μου δίνει απίστευτη έμπνευση με το μαγικό της ραβδάκι, κατέβηκε τρέχοντας τις σκάλες με ενθουσιασμό, φωνάζοντάς μου "Ελένη, Ελένη, έφτιαξα ένα παραμύθι!". Πραγματικά, δεν κατάλαβα μεμιάς τι εννοούσε, μέχρι που είδα να κρατά κόλλες εικονογραφημένες στα χέρια της και μου διηγήθηκε την ιστορία του Σπίθα, μιας μελισσούλας που ζούσε μέσα σε ένα ουράνιο τόξο με χρώματα που είχαν μπερδευτεί μεταξύ τους. Αφήνω το πρώτο επίπεδο σκέψεων που αφορά την επικοινωνία μας με τη μικρή νεραϊδούλα, αλλά και την απολαυστική εμπειρία του παραμυθιού που είχε σκαρώσει. Ίσως σε κάποιο άλλο άρθρο και κάποια άλλη συζήτηση.

Ένα ουράνιο τόξο που τα χρώματα έχουν μπερδευτεί


Ο ήρωας της ιστορίας, ένα μελισσάκι με το όνομα Σπίθας 


Αυτό που μου έκανε απίστευτη εντύπωση σε ένα δεύτερο επίπεδο χρόνου και αναστοχασμού ήταν ότι η νεραϊδούλα αυτή, μόλις τεσσάρων ετών, είχε εμπνευστεί να δημιουργήσει κάτι δικό της! Έτσι, εκείνο το βράδυ εμπνεύστηκα κι εγώ με τη σειρά μου να διαβάσω περισσότερα σχετικά με την έμπνευση και τη δημιουργικότητα και "έπεσα" τυχαία στο παρακάτω άρθρο που μου άρεσε πάρα πολύ και το μεταφράζω ελεύθερα και όχι κατά λέξη ακριβώς, θέλοντας να μεταφέρω και το συναίσθημα που μου προκάλεσε.

Ένας από τους δευτερεύοντες ήρωες της ιστορίας, ο βασιλιάς

Το σημαντικό για μένα, που προσπαθώ να περνώ σε μικρούς και σε μεγάλους, είναι ότι εστιάζουμε σε έμπνευση και όχι σύγκριση, θαυμασμό και όχι φθόνο. Θεωρώ, προσωπικά, ότι έτσι η κοινωνία μας μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο και αν όχι, τουλάχιστον είναι ένα από τα καλύτερα εφόδια που μπορούμε να έχουμε για τη ζωή μας. 

[Ελεύθερη μετάφραση του άρθρου "Why Inspiration Matters" του Scott Barry Kaufman, cognitive scientist.]

Σε μια κοινωνία που επιμένει να μετρά το ταλέντο και την ικανότητα, συχνά παραβλέπουμε το σημαντικό ρόλο της έμπνευσης.

Η έμπνευση ξυπνά μέσα μας νέες δυνατότητες, απλά επιτρέποντάς μας να ταξιδέψουμε πέρα από τις συνηθισμένες εμπειρίες και περιορισμούς. Η έμπνευση προτρέπει κάποιον να οδηγηθεί από την απάθεια στην πιθανότητα δράσης και προσφέρει μια ιδέα καινούρια στο πώς να αντιλαμβανόμαστε τις δυνατότητές μας.

Η έμπνευση μπορεί και να αγνοηθεί ορισμένες φορές, λόγω του φευγαλέου της χαρακτήρα. Μάλιστα, έχει και ένα ιστορικό που δε βοηθά και πολύ, λόγω ότι έχει θεωρηθεί υπερφυσική ή θεϊκή ικανότητα. Όπως δείχνουν, όμως, πρόσφατες έρευνες, η έμπνευση μπορεί να ενεργοποιηθεί, να "αιχμαλωτιστεί" και να χαλιναγωγηθεί και έχει σημαντικότατη επίδραση στα σημαντικά γεγονότα της ζωής μας.

Η έμπνευση έχει τρία σημαντικά χαρακτηριστικά, όπως επισημαίνουν οι ψυχολόγοι Todd M. Thrash και Andrew J. Elliot:

  1. Είναι αυθόρμητα επικλητική, δηλαδή δημιουργείται αυτόματα και αυθόρμητα δίχως σκοπό, ανασυρμένη από κάποια ανάμνηση. 
  2. Είναι υπερβατική, καθώς προέρχεται μεν από τα όρια, τις ανησυχίες και τα άδυτα του υποσυνειδήτου μας, αλλά τα ξεπερνά με έναν τρόπο που μοιάζει να αγγίζει σχεδόν μια οικουμενική σκέψη. Τέτοιου είδους υπέρβαση συχνά εμπλέκει στιγμές καθαρότητας του νου και επίγνωσης νέων δυνατοτήτων. Πολλές φορές αναφέρουν άνθρωποι ότι "βλέπουν" κάτι που δεν είχαν δει πιο πριν (αλλά πάντα υπήρχε εκεί). 
  3. Προϋποθέτει δράση και ενεργοποίηση κινήτρων. Αυτός που εμπνέεται προσπαθεί να εκφράσει, να μεταδώσει και να κάνει πράξη μια νέα ιδέα ή όραμα. Σύμφωνα με τους Thrash και Elliot, η έμπνευση σημαίνει και να εμπνέεσαι από κάτι και να δρας σύμφωνα με αυτή την έμπνευση, δεν πρόκειται δηλαδή για μια παθητική πράξη. 
Οι δύο αυτοί ψυχολόγοι ανέπτυξαν και την "Κλίμακα Έμπνευσης", η οποία μετρά τη συχνότητα εμπειρίας της έμπνευσης στην καθημερινή ζωή. Διαπίστωσαν μέσω αυτής, ότι οι εμπνευσμένοι άνθρωποι ήταν περισσότερο ανοιχτοί σε νέες εμπειρίες και ανέφεραν ότι ήταν πιο απορροφημένοι σε κάποιο καθήκον ή δραστηριότητα. 

Επιπλέον, δε διαπιστώθηκε ότι είχαν μεγαλύτερη επίγνωση, αλλά δυνατότερα κίνητρα για να γίνουν καλύτεροι στη δουλειά τους. Το σημαντικό και το περίεργο είναι ότι ήταν λιγότερο ανταγωνιστικοί, το οποίο έχει νόημα αν σκεφτούμε ότι η έμπνευση είναι μια επιθυμία να υπερβούμε μια στάσιμη κατάσταση και όχι να πετύχουμε κάτι καλύτερο από τον άλλο, αλλά και συνοδεύεται από ένα αίσθημα θαυμασμού προς τα επιτεύγματα κάποιου και όχι από αίσθημα φθόνου για όσα κατάφερε. Η έμπνευση αφορά σε εσωτερικά κίνητρα αυτοπραγμάτωσης, ικανοποίησης και φυσικής τάσης για εσωτερική εξέλιξη, όχι σε εξωτερικά κίνητρα για επιβράβευση και ενθάρρυνση. Επομένως, αυτό που δίνει έμπνευση είναι ότι αντιλαμβανόμαστε την ουσιαστική πνευματική του αξία και όχι πόσο αξίζει αντικειμενικά ή πόσο δύσκολο είναι να το πετύχουμε. 

Οι εμπνευσμένοι άνθρωποι, επίσης, επιτυγχάνουν υψηλότερα επίπεδα σε ψυχολογικά αποθέματα, συμπεριλαμβανομένης της πίστης στις ικανότητές τους, αυτοπεποίθησης και αισιοδοξίας. Ενδιαφέρον προκαλεί η διαπίστωση ότι το να γνωρίζει κανείς καλά τη δουλειά του προηγείται της έμπνευσης, υποδηλώνοντας ότι η έμπνευση δεν είναι παθητική διαδικασία, αλλά ενεργοποιείται από ένα δραστήριο και "προετοιμασμένο" μυαλό. 

Δεν είναι το ίδιο, βέβαια, έμπνευση και θετική στάση. Φυσικά, απαιτεί ανεβασμένα επίπεδα θετικών συναισθημάτων και δραστηριοποίησης σε καθήκοντα, καθώς και χαμηλά επίπεδα αρνητικών συναισθημάτων. Δεν είναι όμως το ίδιο. Αν συγκρίνουμε ανθρώπους που βρίσκονται σε κατάσταση ενθουσιασμού και υπερδιέγερσης και ανθρώπους που βιώνουν μια κατάσταση έμπνευσης, θα διαπιστώσουμε (έρευνες το αναφέρουν ήδη) ότι στη δεύτερη ενυπάρχουν πνευματικότητα και αίσθηση του επουσιώδους και χαμηλότερα επίπεδα βουλητικού ελέγχου, χαλιναγώγησης και εξουσίας πάνω στην έμπνευση. Ενώ, δηλαδή, θετική στάση μπορεί να σημαίνει κάνω πρόοδο προς άμεσους στόχους για τους οποίους έχω επίγνωση και στους οποίους ασκώ κάποιο είδος ελέγχου, έμπνευση σημαίνει περισσότερο αφυπνίζομαι για κάτι νέο, καλύτερο ή πιο σημαντικό: υπερβαίνω τις προηγούμενες ανησυχίες μου. Με αυτή την έννοια η έμπνευση είναι το εφαλτήριο της δημιουργικότητας. 

Οι εμπνευσμένοι άνθρωποι θεωρούν τους εαυτούς τους πιο δημιουργικούς και επιδεικνύουν σημαντική αύξηση σε αυτοαξιολόγηση σχετικά με τη δημιουργικότητα με το πέρασμα του χρόνου. Για παράδειγμα, οι εμπνευσμένοι συγγραφείς είναι πιο αποτελεσματικοί και παραγωγικοί, περνώντας λιγότερο χρόνο περιμένοντας και περισσότερο χρόνο γράφοντας. Ο σύνδεσμος μεταξύ της έμπνευσης και της δημιουργικότητας είναι συμβατός με τον υπερβατικό χαρακτήρα της έμπνευσης, καθώς η δημιουργικότητα περιλαμβάνει το να βλέπεις νέες πιθανότητες πέρα από τους υπάρχοντες περιορισμούς. 

Σημαντικό να αναφερθεί ότι έμπνευση και προσπάθεια αφορούν σε διαφορετικές όψεις μιας δραστηριότητας. Άτομα που κατέβαλαν περισσότερη προσπάθεια γράφοντας, πέρασαν πιο πολύ χρόνο σταματώντας, διαγράφοντας λέξεις, γράφοντας περισσότερες προτάσεις σε μια παράγραφο και, μπορεί να είχαν καλύτερη τεχνική και ομορφότερη χρήση ρυθμού, αλλά η δουλειά τους δε θεωρούνταν πιο δημιουργική. 

Παραθέτω εδώ μια ενδιαφέρουσα ομιλία από το TED, της Elizabeth Gilbert. 
Η Ελίζαμπεθ Γκίλμπερτ στοχάζεται τις ανέφικτες προσδοκίες που έχουμε για τους καλλιτέχνες και τις ευφυΐες -- και εξομολογείται τη ριζοσπαστική της ιδέα ότι, αντί να θεωρούμε κάποια σπάνια πρόσωπα ευφυΐες, όλοι διαθέτουμε την ευφυΐα μας, ο καθένας το δικό του τζίνι. Είναι μια διασκεδαστική, προσωπική και εκπληκτικά συγκινητική ομιλία:



Ίσως πρέπει να συμφωνήσουμε με την Gilbert ότι δε θα 'πρεπε κάποιος να πιέσει τον εαυτό του για να εμπνευστεί. Εξάλλου και οι έρευνες προτείνουν ότι η έμπνευση δεν είναι κάτι που αν το θελήσεις θα συμβεί. Γνωρίζοντάς το αυτό, μας απελευθερώνει από την πίεση να κάνουμε την έμπνευση να συμβεί εδώ και τώρα. Αυτό δε σημαίνει, όμως, ότι η έμπνευση είναι τελείως εκτός του ελέγχου μας. Αντίθετα από την πεποίθηση ότι η έμπνευση είναι κάτι το μυθικό ή θεϊκό, νομίζω ότι η έμπνευση είναι μια εκπληκτική αλληλεπίδραση μεταξύ των γνώσεων που ήδη έχουμε και των πληροφοριών που λαμβάνουμε από το περιβάλλον γύρω μας. Αν αφουγκραστούμε το περιβάλλον, μπορούμε να αυξήσουμε την πιθανότητα να εμπνευστούμε πραγματικά. Η έρευνα δείχνει ξεκάθαρα ότι η προετοιμασία είναι παράγοντας-κλειδί για την έμπνευση. Παρόλο που έμπνευση και προσπάθεια δεν είναι το ίδιο, η προσπάθεια είναι σημαντική προϋπόθεση για την έμπνευση, καθώς προετοιμάζει το μυαλό για την εμπειρία της έμπνευσης.

Σημαντική, επίσης, είναι η ανοιχτή διάθεση προς την εμπειρία και η θετική στάση προς τα πράγματα. Παράλληλα, το να επιτυγχάνει κανείς πολλά και μικρά πράγματα, βοηθά στο να δημιουργείται ένας παραγωγικός και δημιουργικός κύκλος που φέρνει το μυαλό σε κατάσταση έμπνευσης. Και κάπου εδώ, αναγνωρίζεται η θετική επίδραση που μπορεί να έχουν εμπνευσμένοι ηγέτες, άνθρωποι-πρότυπα και οι ήρωες στην έμπνευση που μπορεί να αποκτήσει κάποιος.

Δημιούργησε τις καλύτερες προϋποθέσεις για να εμπνευστείς ως άτομο και ευνόησε τις καταστάσεις ως μέλος της κοινωνίας, ώστε να υπάρχει γενικότερα έμπνευση στη ζωή όλων. Ένα απλό και εύκολο βήμα είναι απλά να αναγνωρίσουμε τη δύναμη της έμπνευσης και τη θετική επίδραση που μπορεί αυτή να έχει στο πώς ζούμε και στο πώς μαθαίνουμε. 

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Δυσορθογραφία: Συμφωνικά συμπλέγματα

Κάνοντας δουλειές του σπιτιού με παιδιά

BookBox: Advent Calendar Χριστουγεννιάτικων Βιβλίων